Bad Pharma: How drug companies mislead doctors and harm patients Ben Goldacre Fourth Estate, 2012. xvii + 430 s., kaynakça, dizin. İngiliz hekim, akademisyen ve yazar Ben Goldacre’dan daha önce bahsetmiştik. Kanıta dayalı tıbbın önde gelen savunucularından olan Goldacre, ilk kitabı Bad Science’ta alternatif ve tamamlayıcı tedaviler olarak bilinen uygulamaların neden bilimsel olmadığını ayrıntılarıyla açıklamıştı….
Yukarıdaki resimdeki zat, Oklohama senatörü James Inhofe. Elindeki de bir kartopu. Başkentte, Senato’daki konuşmasında diyor ki Inhofe, dışarıdan kar toplayıp kartopu yaptım, e hani bu yıl tarihte kaydedilmiş en sıcak yıldı? Sene 2015. Neden hatalı olduğunu anlatmama gerek var mı? Senatör öncelikle zaten yanlış bir küresel ısınma portresini hedef alıyor. Dünya ısındığına göre her yer…
Bundan 7-8 yıl önce, zamanın Alaska valisi Sarah Palin ABD başkan yardımcılığına aday gösterilmişti ve çeşitli vatandaş gruplarıyla görüşüp onlardan oy istiyordu. Otizmli çocukların aileleriyle konuşurken, bilimden hiç anlamadığını iyice gözümüze sokmak için olsa gerek, sineklerle yapılan deneylerle dalga geçti. Otizme sebep olan genlerden birinin, sineklerde yapılan araştırmalarla bulunduğuna bilim insanları hemen işaret etti. Ama…
Bu ayki fotoğrafımızı, akciğer kanseri farkındalığı ayı nedeniyle Alice Sheehan’ın Wellcome Trust Blog’daki yazısından aldık. Geçen ay akciğer kanseri farkındalığı ayı idi. Bu ayın amacı, dünyada en çok öldüren kanserlerden birine dikkati çekmek. Kanser, vücudun bir parçasındaki hücrelerin kontrolsüz büyüdüğü ve çoğaldığı bir durumdur. Kanser hücreleri sağlıklı dokuları işgal ederek işlevlerini bozar veya onları öldürür,…
Bu yılın Nobel Kimya Ödülü “üstün çözünürlüklü mikroskopi”ye katkılarından dolayı Stefan Hell, Eric Betzig ve William Moerner’e verildi. İyi ama üstün çözünürlüklü de ne demek? İnsanlar mikroskopik boyuttaki nesneleri gökyüzündekiler kadar merak etmemiş olacaktı ki mikroskobun gelişimi teleskobunkine göre biraz daha zaman aldı. Hollandalı Anthony van Leeuwenhoek ve İngiliz Robert Hooke mikroskobun kullanımına öncülük ettiler….
Bilimin ilerlemesi için yeni fikirlere sürekli açık olmak lâzım, ama nasıl? Nasıl bazıları yaratıcı fikirlerini sınayıp bilim tarihine geçiriyor da bazıları şarlatan olarak kalıyor? Bir bilim adamıyla bir şarlatanın ortak projesi, bu farkı anlamamız için kaçırılmaz bir fırsat. Bu fırsatı belgesel yapımcısı Gabriel Rhodes’a borçluyuz. Arkadaşı, kanser araştırmacısı Jonathan Brody’nin başına gelen, az sonra özetleyeceğim…
Meşhur Stradivarius kemanlarının o muhteşem sesinin kaynağı bulundu: Kendi beynimiz. Peki ama nasıl, neden? Keman virtüözü Joshua Bell’in Washington’da kaldığı otel, metro istasyonuna çok yakındı, ama taksi tuttu. Elindeki kemanı tehlikeye atamazdı. Ünlü İtalyan usta Antonio Stradivari’nin 1713’te yaptığı bu “Stradivarius”a birkaç yıl önce neredeyse 4 milyon dolar saymıştı. Önceki kemanı da bir Stradivarius idi…
Bir bakteriye laboratuvarda evrim ile radyoaktiviteye karşı direnç kazandırıldı: Hem de sadece 3 değişinim (mutasyon) ile! Televizyonun tek kanallı olduğu dönemde çocuktum ben. Merakla beklediğim, çıkınca kaçırmadığım filmlerden biriydi Superman. Lex Luthor’un Superman’i “kriptonit”e zincirlediği sahne, daha o zaman aklıma kazınmıştı. Kriptonit radyoaktif bir maddeydi, karşısında Superman bu yüzden güçsüz kalıyordu. Peki neden yalnızca Superman’e…
Vücudumuzdaki çeşit çeşit hücrenin her biri uzmanlaşmıştır: Her birinin kendi görevine göre şekli, iç yapısı ve içeriği bulunur. Ama bunların hepsi, daha ana karnındayken, kök hücresi denen henüz uzmanlaşmamış hücrelerden gelir. Bir kişinin uzmanlaşmış hücrelerini kök hücrelerine geri dönüştürebilsek, bunlarla belki birçok hastalığını tedavi edebileceğiz. Bu yolun henüz başındayız, ama yeni gelişmeler -doğru çıkarsa- umut…
Bilimsel araştırmaların kalitesini artırma, mevcut araştırmaların yeniden kullanılmasını sağlama potansiyeli sunan ham veriye açık erişim fırsatının önünde artık büyük engeller yok. “Açık erişim yalnızca ilk adımdı.” Emma Ganley, PLoS Biology kıdemli editörü Geçen ay açık erişimli dergilerin yayın niteliğinden -övgüyle- bahsetmiştim. Ama bitmedi. Açık erişim yalnızca bilimsel makalelerin herkese erişimini sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda araştırmaların…
Gen tedavisi genişleyen bir araştırma alanı ancak bu araştırmaları tedaviye dönüştürmenin önünde birçok engel mevcut. İngiltere’de sağlık araştırmalarına maddi destek veren önemli vakıflardan biri olan Wellcome Trust’ın HICF adlı fonunca desteklenen önemli bir araştırmanın duyurusunun tercümesini ilginize sunuyorum. Koroidermi elli bin ilâ yüz binde bir insanı etkileyen ırsi bir körlük türü. Az görülen bir hastalık…
Bu bir sağlık sorunu değil. Yalnızca, büyük başarılara imza atmış birinin, bilmeden başka alanlarda da ahkâm kesme yetkisini kendinde bulmasına deniyor. Ama çok masum da sayılmaz: Başkalarının canını (veya cebini) yakabiliyor. Linus Pauling (Şekil 1) adını duymadıysanız, ayıp ediyorsunuz: Bu kimya dehası, kimyasal bağların yapısı konusunda yaptığı çalışmayla Nobel Ödülü aldı. Yetmedi, ilk defa bir…
Çoğu basın organı, Science dergisinin ekim ayında yayınladığı operasyonu, açık erişimli bilim yayıncılığının başarısızlığı olarak duyurdu. Gerçek ise bunun tersiydi. Yaklaşık on beş yıl öncesine kadar bilimsel dergi yayıncılığı tamamen, abonelik ile hizmet veren dergiler ile yürüyordu. Bu sistemde bilim insanları araştırmalarını tamamladıklarında bilim camiasına duyurmak için bir makaleyle özetler ve bir dergiye gönderir. Dergi,…
Ağustos ayının yirmisinde Dünya Sivrisinek Günü’nü idrak ettik. Yani sivrisinek-sıtma bağlantısının keşifini bir kez daha andık. Ama bu sefer sivrisineklerin insana merakına dair daha çok şey biliyorduk. İngiliz hekim Ronald Ross’un, 1897 yılında Hindistan’da yaptığı gözlemlerle başlayan keşifler silsilesi sayesinde bugün sıtma asalağının sivrisinek ve insandaki döngüsü hakkında geniş bilgiye sahibiz: Bu bilgiler sayesinde sivrisinekten…
Dünyada bilimin açıklığıyla ilgili ilginç şeyler oluyor. Bunlardan biri bilimsel yayın süreciyle ilgili. Açık Bilim gibi dergilerden değil, bilimsel gelişmelerin birinci elden duyurulduğu akademik dergilerden bahsediyoruz. Bilim insanları araştırmalarının ayrıntılarını makaleler halinde hazırlayarak bu dergilere gönderirler. Ancak yayınlanmadan önce bu yazıları o sahandan, kimliği gizlenmiş başka araştırmacılar gözden geçirir, makalenin düzeltilmesini sağlar ve yeterliyse yayına…
Bilimsel çalışmaların olumsuz sonuçları da bilime katkı sağlar. Bu yazıda da böyle bir sonuçtan bahsediliyor. Dr Roli Roberts, editörlüğünü yaptığı PLOS Biology dergisinde yayınlanan bir araştırmayı tanıtıyor ve sonuçlarını tartışıyor. Lisede öğrettikleri üzere hücre hayatının iki şekli vardır: Prokaryot (bakteriler ve arkea) veya ökaryot (geri kalanımız: karıncayiyenler, amipler, kayısılar vs.). Prokaryotik hücreler açık bir ofis…
Geçenlerde burnumuzun değişik maddelerin kokularını nasıl aldığına dair yeni bir araştırma yayınlanınca koku duyumuz haberlere düştü. Diğer duyularımız —yani görme, işitme, dokunma ve tat— iyice anlaşıldı ama kokunun mekanizması esrarını hâlâ koruyor. Her bir molekülün ayrı bir şekli var: Molekülde ne kadar atom varsa şekli o kadar karmaşıklaşabilir. Moleküllerin muhtemel şekilleri saymakla bitmez ve genelde…
Kapılar, genç bir hekim ve parlak bir araştırmacı olan Rita’nın yüzüne kapanıyordu. Mussolini İtalyası’nın üniversitelerinde, hastanelerinde artık Yahudilere yer yoktu. “Aryan” olmayanlar kütüphanelerin de kapısından içeri adım bile atamayacak, İtalyan akademik dergilerinde makale yayınlatamayacaktı. Halbuki Rita Levi-Montalcini’nin aklında yapılması gereken deneyler vardı. Genelde merak ettiği, sinir hücrelerinin nasıl olup da tam olarak nereye gideceklerini ve…
Audrey Nailor’un aşağıdaki yazısı İngiltere’deki Wellcome Trust’un 2012 yılı bilimsel yazı yarışmasının finallerine seçilmişti. Ucuz Randevu. TıraşlıBebek. TenekeAdam. Groucho Marx. Sıyrık Deli. Düş Geber. Daha Ölmedim. Methüselah. Ether-a-go-go. Kirpi. Antarktikalı Scott. Hıristiyan mitolojisinde, hayvanlara, en azından “gökteki kuşlara ve kırdaki hayvanlara” isimlerini Adem vermiş, daha zor olan deniz memelilerini, dinozorları ve platipüsleri ise herhalde Havva’ya…
Tıp fakültesinde özellikle bulaşıcı hastalıklar uzmanlarının vurguladığı bir konuydu: Antibiyotik kullanımı ciddi bir işti. Herhangi bir durumda antibiyotik kullanılıp kullanılmayacağı, kullanılacaksa hangisinin tercih edileceği dikkatle değerlendirilmeli, bu karar bir kere verildi mi de ciddiyetle, sonuna dek uygulanmalıydı. Hocaların bunları vurgulamasındaki sebep, gerçekte tam da aksine, antibiyotiklerin hastalara pek düşünmeden verilmesi, verildikten sonra da kullanılıp kullanılmadığının…
