Basit bir kulak ağrısı en küçüğümüzden en büyüğümüze artık hiçbirimizi ölüm döşeğine yatırmıyor. Sivrisinekler tarafından taşınan sıtma artık dermansız bir dert değil; çünkü bunlar gibi pek çok hastalığın üstesinden antibiyotikler ile gelebiliyoruz, en azından antibiyotik kullanımının yaygın olduğu gelişmiş ülkelerde. Bu anlamda, antibiyotikler için modern dünyanın en büyük keşiflerinden biridir diyebiliriz. Her buluşun yanında başka…
Bütün canlılar, tek hücrelisinden çok hücrelisine, oldukça karmaşık canlılardır. İlk canlının nasıl ortaya çıktığı; bu canlıdan şimdiki ve geçmişteki türlerin nasıl meydana geldiği, canlılar arasındaki farklılıkların hangi temeller üzerine yükseldiği gibi sorular, çok uzun yıllardır tartışılan önemli sorulardır. Bilim dünyası olarak, bilgimizin ve anlayışımızın geniş ve yeterli olduğu pek çok konuya tatmin edici cevaplar verebiliyoruz;…
Yaşam nedir ve belki daha da önemlisi, neden var? Ahlaki veya teolojik bir soru değil benimkisi; milyonlarca yıl önce, dünyada hiçbir yaşam varlık göstermezken, nasıl oldu da ilk canlılar ortaya çıktı? İşte, çıktılar bir şekilde! Ama nasıl? Fiziksel teorilerle bunu anlayabilir miyiz, yoksa sadece deneye mi başvurmalıyız? Bütün bu soruların henüz kesin bir cevabı yok,…
Geçtiğimiz yılların fizik alanındaki en büyük keşiflerinden biri, “Higgs bozonu” denilen parçacığın Avrupa’daki CERN laboratuarlarında bulunmasıydı. O zamanki haberleri hatırlarsanız, “Tanrı parçacığı bulundu!” tarzı haberler günlerce televizyonlarda ve gazetelerde baş köşeye yerleşmişti. Elbette keşfin anlatılışı, CERN’ün etkileyici bazı fotoğrafları olmadan mümkün olamazdı. Bu fotoğraflar arasında en bilinenlerinden ikisi, deneylerde kullanılan CMS dedektörünün resmi ve CERN…
20. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılın ilk on beş yılı, yeni ve işlevsel malzemeler konusunda yaptığımız çığır açıcı buluşlara şahit oldu. Ekranlarda kullandığımız LED’lerden (hatta şimdi OLED’lerden) tutun da, askeri amaçlı kullanılan metamateryellere, bütün elektronik teknolojisinin kalbinde yer alan silikondan günlük alışverişimizin ayrılmaz parçası olan plastiklere, hepsi bu süreç içinde hayatımıza girdi. Yaklaşık son on…
Bilimde sınırları zorlamak, zaman zaman daha önceden tahmin edilemeyen keşifleri yapmamıza olanak sağlar. Astronomik mesafelerdeki hassas ölçümler genel göreliliği , atomik boyutlara inmemiz kuantum mekaniğini getirdi. Şimdiye kadar hiç erişilememiş yükseklikte enerjilerde maddeye kütlesini veren Higgs bozonunu bulduk. Termometrelerimiz -273 dereceyi göstere yazarken de hiçbir direnç olmadan akan süperakışkanlardan elektrik akımını kayıpsız ileten süperiletkenlere, maddenin…
Modern fiziğin en büyük iki başarısı kuantum mekaniği ve genel görelelik teorisidir. Kuantum mekaniği mikro ölçeği, yani çok çok küçük sistemleri anlamlandırmamız konusunda bize yardımcı olurken genel görelilik uzay-zaman geometrisi ve bunun bir sonucu olarak da kütleçekimini bizlere sunar. Her ikisinin de tamamlanmış olmaktan uzak olmaları, dahası iki teoriyi bir araya getirebilecek bağların henüz tam…
Görünüşte doğru olan öncüllerden yanlış veya çelişkili sonuçlar elde ettiğimiz durumlara paradoks diyoruz. Daha önceki yazımda, bilimsel paradokslara, daha özel olarak da klasik mekanikte karşımıza çıkan paradokslara değinmiştim. Bu yazı, birden fazla parçacığın zaman içerisindeki davranışını inceleyen istatistiksel mekanikte karşılaştığımız iki önemli paradoks ve onların içinden nasıl çıktığımıza adandı. İstatistiksel fizik, her ne kadar ismen…
Paradokslar, görünüşte doğru olan öncüllerden oluşan önermelerin çelişkili sonuçlar vermesi ile ortaya çıkar. Daha çok mantık ve matematikte rastladığımız paradoksların pek çok örneğine bilim dünyasında da rastlayabiliriz. Bu ve devamındaki yazılarda, tarihten günümüze ortaya çıkmış bilimsel paradokslardan bahsedeceğim. Tanım olarak karmaşık ve anlaşılması güç olabilse de, paradoksları anlamanın en güzel yollarından bir tanesi, onları görmektir….
Vurucu ve ilgi çekici başlığımı attıktan sonra, yanımda bulunan çikolatamdan bir parça alıp ağzıma atıyorum ve mutlu mutlu sırıtarak acaba bunun gibi kaç kilo daha yersem günün birinde bana Nobel Ödülü verirler ve ben de Stockholm’ü görme fırsatı elde ederim diye düşünüyorum. Sonra başlığı tekrar okuyorum ve birbirinden bu kadar ilgisiz gibi gözüken iki şeyin…
“Baran 14 yaşında ve arkadaşları ona Einstein diyor”. Bundan birkaç sene önce Türk Eğitim Vakfı başarılı öğrencilerinden bahsettiği reklamında bu ifadeyi kullanmıştı. Benzer bir şekilde, benim de ilkokuldan beri “Adam Einstein” diye bahsettiğim fizik ve matematikte çok başarılı başka bir arkadaşım var (evet zekilerle takılıyorum). Örnekleri çoğaltmak mümkün; etrafınızda, yahut bir tanıdığın oğlu/kızı da olabilir,…
Bir akşamüstü yaşadığınız yerde bisikletinizle gezintiye çıktınız. Hava karardıktan sonra da yeterince aydınlatılmamış bir sokağa saptınız, ışığa ihtiyacınız var. Yapabileceğiniz bir şey bisikletinizin dinamosunu çalıştırmak ve pedal çevirmeye devam etmek; tekerleğin dönmesi size ihtiyacınız olan ışığı sağlayacaktır. Bunu yaparken ilginç olan nokta, insanlığın da elektrik üretebilmek için çok da farklı bir yola başvurmuyor oluşudur. Sadece…
Bizim için bazı kişiler birer “dahi”dir. Yaptıkları işleri görürüz ama nasıl yaptıklarını, ne şekilde düşündüklerini, bu işleri nasıl ortaya çıkardıklarını pek anlayamayız; birer kapalı kutudurlar bizim için. Öte yandan eminim ki, bu kişilerin dehalarını ve nasıl yaptıklarını anlamak için çok büyük bir istek duyarız. Elbette, kolay karşılanabilecek bir istek değil bu. Yıllardır süregelen psikolojik, sinirsel,…
İnsanın doğayı ve evreni anlama serüveninde, canlılık olgusu hiç şüphesiz en çok üzerinde durulan gizemlerden birisidir. Nasıl oluyor da evren canlılar ve cansızlar diye kabaca iki gruba ayrılabiliyor ve bu iki grubu birbirinden tam olarak ne ayırıyor? Canlılık olgusunu nasıl anlayabiliriz ve bu mekanizma ne şekilde işliyor? Canlılık nasıl ortaya çıktı ve nasıl bu kadar…
Başlık sizi yanıltmasın, bu bir kişisel gelişim yazısı değil; başkalarıyla ilgili sorunlarımızı değişik kuantum mekaniksel yöntemlerle aşmaya çalışmayacağız. Bu yazı, günlük hayatta, duvarları yıkmadan içlerinden geçmek kadar değişik ve sıradışı, ancak atomik boyutlarda alışılagelmiş bir etki olan, kuantum tünelleme ile ilgilidir. İşe giderken virajı alamayıp arabanızı köşedeki apartmanın bahçe duvarına doğru sürdüğünüz zaman ne olacağı…
Bitkisel dokular denince hepimizin aklında ışıklar çakar: pek doku, sürgen doku, koruyucu doku, iletim doku vs… Saydıklarımız arasından bu yazımız için önemli olan ise iletim dokusu. İletim dokusu, odun ve soymuk boruları başta olmak üzere, kanallar aracılığıyla su, besin ve mineralleri bitkinin bütün bölümlerine iletir. Evet, hatırlar gibisiniz. Gene de, bitkilerin ve dğer canlıların bütün…
